Heb je je wel eens afgevraagd hoe het kan dat sommige mensen van nature goed om kunnen gaan met paarden? “Het lijkt soms magie; zodra die mensen een paard overnemen zie je meteen wat veranderen in de reactie van het paard. Waar jij misschien al maanden mee bezig was om voor elkaar te krijgen met je paard, lukt een paardentrainer met natuurlijk leiderschap binnen 10 minuten zonder al te veel ‘gedoe’. Maar wat is leiderschap dan precies? En hoe kun je het ontwikkelen?” In deze blog lees je meer over natuurlijk leiderschap.
“Feitelijk is goed horsemanship een kwestie van goed leiderschap. Natuurlijk, je moet ook inhoudelijke kennis hebben van paarden, gedrag en training. Maar veel kennis hebben maakt je nog geen goed leider richting je paard. Sterker nog; veel goede paarden trainers beschikken helemaal niet over heel veel theoretische en wetenschappelijke kennis over paarden. Maar wie goed kijkt ziet dat de betere paardentrainers beschikken over ‘natuurlijk’ leiderschap en veel praktische kennis welke zij hebben opgedaan door ervaring. Zij kunnen vaak niet precies benoemen wat ze doen en waarom, omdat datgene wat ze doen, onbewust, en dus op een natuurlijke en vanzelfsprekende manier, gaat.”
Persoonlijk leiderschap als basis voor goed horsemanship
Maar wat is leiderschap dan precies? En hoe kun je het ontwikkelen? “Om te beginnen is persoonlijk leiderschap de basis van goed horsemanship. Voordat je een paard kunt leiden moet je eerst in staat zijn om zelf leiding te kunnen geven aan je eigen leven. Dit houdt in dat je inzicht hebt in wat jouw persoonlijke doelen en drijfveren zijn, dat je in staat bent om keuzes te maken en kunt omgaan met de consequenties van jouw keuzes. Persoonlijk leiderschap houdt in dat je kunt omgaan met stress, weerstand, dat je kansen ziet en grijpt en dat je weet wat je wilt.”
“Een belangrijke oorzaak van het gegeven dat veel ruiters geen leiderschap tonen, en daarmee geen horsemanship ontwikkelen is angst en onzekerheid. Ze zijn bang om fouten te maken als ze iets uitproberen bij hun paard of proberen hun horsemanship te ontwikkelen. Ze zijn bang voor het oordeel van een jury, van stalgenoten of van andere paardenmensen in hun omgeving. Ook zijn ze bang voor de reactie van hun paard. Soms is dat de angst dat ze geen controle meer over het paard hebben, of de angst dat ze het vertrouwen van hun paard beschadigen of het paard boos maken. Die angst kan verlammend werken waardoor ze stagneren in het ontwikkelen van hun horsemanship.”
“Ze belanden dan in een neerwaartse spiraal, want voor paarden is iemand die passief is en verlamd wordt door angst geen vertrouwd leider. En dat is waardoor er veel ‘gedragsproblemen’ ontstaan bij paarden. Maar het echte probleem is zelden het gedrag van het paard, en heel vaak zijn die problemen te herleiden op gebrekkig leiderschap.”
Leiderschapsrollen en persoonskenmerken
“Goed horsemanship begint dus bij persoonlijk leiderschap. Vaak wordt leiden en leiderschap geassocieerd met hiërarchie en dominantie. Maar als het gaat om horsemanship is dit slechts een deel van het verhaal. Als je naar het partnerschap met je paard kijkt, dan vervul je richting je paard verschillende rollen. Je bent zijn vriend en verzorger, maar ook zijn trainer en zijn eigenaar. Daarnaast ben jij ook degene die een doel voor ogen heeft en die beslissingen neemt voor het paard. De mate waarin jij je bewust bent van die rollen én de mate waarin je in staat bent om te kunnen schakelen tussen die rollen is van invloed op jouw horsemanship. Linda Kohanov (De vijf rollen van een Meesterherder) vertaalde deze leiderschapsrollen in de volgende 5 leiderschapsrollen; de leider, de waarnemer, de dominant, de verzorger en het roofdier. In dit artikel zijn de rollen toegespitst op leiderschap in het partnerschap met ons paard. Per leiderschapsrol zijn ook een aantal persoonskenmerken benoemd waar je over moet beschikken om die rollen goed te kunnen vervullen.”
Leiderschapsrollen & Persoonskenmerken
De Leider. In de rol van de Leider heb je visie, je ziet de potentie in jezelf en je paard en je weet je paard vanuit vertrouwen en respect te motiveren.Visie, waarden, principes, pro-actief, doelgericht.
De Waarnemer. Vanuit deze rol observeer je je paard en wat er om jou en je paard gaande is. Je zoekt continu naar verbeterpunten in de training en in het management rondom je paard.Analytisch, geduld, kunnen afwachten, luisteren.
De Dominant. Door inzet van deze rol weet je je paard in beweging te krijgen en stel je grenzen richting je paard. Je bent niet bang om die grenzen richting je paard duidelijk te maken, zelf als daarvoor even een duidelijk statement nodig is. Vanuit deze rol weet je ook wat nodig is om de doelen die jij met je paard gesteld hebt te behalen. Daadkracht, moed, consistent in je aanpak.
De Verzorger. Als verzorger ben je in staat je in te leven in hoe je paard zich voelt en wat er in hem om gaat. Je weet wanneer je een dierenarts of specialist moet inschakelen en je weet wat je paard nodig heeft. Je bent in staat zijn signalen te lezen en in deze rol zet je je in voor zijn welzijn, mest je zijn stal uit, zorg je dat alles om hem heen tiptop in orde is. Zorgzaam, verbindend, empathisch.
Het Roofdier. Wanneer je paarden houdt, zal er altijd een keer een moment komen dat je een nare beslissing moet nemen en dat je afscheid moet nemen van je paard. Omdat hij ziek is, om hem langer lijden te besparen, of een beslissing nemen hem te verkopen omdat dat voor jou of je paard beter is. Het zijn de beslissingen die je neemt waarvan je weet dat dat beter is, maar die ontzettend moeilijk, verdrietig of pijnlijk zijn. Besluitvaardig, doortastend, integer.
Inzicht in je eigen voorkeuren
“Om een goede en gebalanceerde leider voor je paard te zijn is het van belang dat je de verschillende rollen situatieafhankelijk in kunt zetten. Geen van de rollen is beter of slechter dan de ander. Ze zijn allemaal nodig in het partnerschap met ons paard. Wel is het zo dat we vaak een voorkeur hebben voor een of meerdere rollen. Wanneer de verzorgers rol de voorkeur heeft kan dit ervoor zorgen dat het paard niet de leiding en training krijgt die hij nodig heeft. Of wanneer de dominante rol de voorkeur heeft, en de focus vooral ligt op het behalen van trainingsdoelen, kan het zo zijn dat signalen dat het paard niet fit is, of er een blessure aan het ontstaan is over het hoofd wordt gezien. Wie niet besluitvaardig is van nature kan bijvoorbeeld moeilijke beslissingen steeds maar uitstellen, bijvoorbeeld als het gaat om euthanasie wanneer het paard ongeneselijk ziek is. Het is dus ook zaak om inzicht te krijgen in jouw eigen voorkeuren.”
Welke kenmerken zijn van nature al in jou aanwezig?
“Met alle kennis over training en gedrag die nu voor handen is zou je denken dat leiderschap en horsemanship ontwikkelen ‘piece of cake’ is. Je volgt een cursus of een opleiding, je verdiept je in een trainingsmethode of je gaat gewoon elke week les nemen bijeen goede trainer. Horsemanship is te ontwikkelen en vaardigheden zijn te trainen, dat is wat we aannemen. Dit is ten dele waar. Voor een groot deel kunnen we vaardigheden aanleren. De leiderschapsrollen gaan voor een groot gedeelte over ons gedrag, wat we aan kunnen leren. Maar om die rollen echt authentiek en op een ‘natuurlijke manier’ toe te kunnen passen moeten de genoemde kenmerken van nature in ons aanwezig zijn. Iemand die van nature zorgzaam is, zal niet veel moeite hebben om dat toe te passen in de omgang met het paard. Anderzijds; als je van nature niet doortastend bent, dan kun je dit wel oefenen en je kunt daarin ook beter worden. Maar het zal je nooit op een natuurlijke manier afgaan. In die gevallen zal je horsemanship op dat punt ook meer een kunstje blijven, dan dat je spreekt van natuurlijk leiderschap. Het is net als met paarden trainen; je kunt een draver leren galopperen, maar de galop zal nooit zo makkelijk en vanzelfsprekend worden als de galop van een rijpaard met een natuurlijke aanleg om goed te kunnen galopperen.”
Schakel hulp in waar nodig
“Als we van nature niet over (alle) de persoonskenmerken beschikken die nodig zijn om goed horsemanship te ontwikkelen, hoeft dat geen ramp te zijn. Je kunt evengoed genieten van je paard. Zodra je inzicht hebt in waar het je minder natuurlijk afgaat, kun je op deze punten hulp inschakelen. Heb je moeite met doortastend zijn? Zoek dan een goede trainer/instructeur die jou daarin kan bijstaan. Vind je het lastig om de moeilijke beslissingen te nemen? Laat je dan goed adviseren door bijvoorbeeld een dierenarts of bijstaan door iemand die je vertrouwd wanneer deze beslissingen genomen moeten worden."