Er is veel discussie over het gebruik van hulpmiddelen bij paarden. En dan met name over het misbruik van hulpmiddelen. Toch zijn veel hulpmiddelen er niet voor niets. Ze helpen ons om op een goede manier met ons paard te communiceren. Zoals het zweepje. Ik vind een zweepje echt een onmisbaar hulpmiddel in de training van paarden. Maar hoe gebruik je nu een zweep goed?In deze blog leg ik uit hoe wij een zweep gebruiken bij de training van een jonge pony.
Goed om te weten
Het is goed om te weten dat jonge onbeleerde paarden niet vanzelf een been of een zithulp begrijpen. Hun natuurlijke reactie op druk is terugdrukken/duwen. En dat is precies niet de reactie die je wil op een beenhulp. Je wilt dat ze opzij of naar voren gaan op je been. Maar hoe leer je dat dan? Ik leg je in 5 stappen uit hoe ik dit aanpak.
Stap 1: Voorbereiding grondwerk wijken voor druk
Vanaf de grond leer ik het paard eerst aan de hand zichzelf te ontspannen en te wijken voor druk. Zowel op je stem als op je zweep. Daar zijn tal van oefeningen voor. Ik hou hierbij een beetje de manier van Tristan Tucker aan.
Stap 2: Longeren en stemhulpen
Voordat we onder de man gaan rijden vind ik het belangrijk dat het paard aan de longeerlijn goed gehoorzaam is. En de stemhulp stap, draf en galop kent. Ik vind het belangrijk om hier super consequent in te zijn. Zo laat ik ze nooit uitrazen aan de longeerlijn. Maar leer ik ze rustig weg te stappen, aan te draven en te galloperen. Maar ook te wachten op de stemhulp dat ze vanuit galop weer naar draf mogen. Vallen ze toch even uit de galop, dan laat ik ze direct weer aangalloperen. Die correctie moet je echt binnen 3 seconden uitvoeren, anders legt het paard niet de link dat het niet de bedoeling is dat hij uit de galop valt. Goed longeren is een vak apart en als ik alle details moet noemen wordt deze blog te lang. Dus ik beperk mij even tot het zweepgebruik. Ook bij longeren is een zweep onmisbaar.
Bij het longeren kun je met je lijn een ophouding geven en met je zweep een voorwaartse reactie opwekken. Om je stemhulp goed aan te leren is dan de volgorde: Stemhulp (bijvoorbeeld 'STAP'). Bij aanvang zal een onbeleerd paard geen idee hebben wat je bedoelt. Dus dan zwiep je even met de zweep richting de achterhand. De natuurlijke reactie zal zijn om naar voren te schieten. En dat is precies de bedoeling. Wat kan gebeuren is dat het paard dan in draf of galop naar voren schiet. Dat is niet erg, want je wil een voorwaartse reactie. Maar je wilde STAP. Dus geef je met je lijn een ophouding zodat hij weer in stap gaat. Als je paard erg veel snelheid maakt moet je dit in het begin even op een kleinere cirkel doen.
Veel gemaakte fouten hierbij zijn:
Mensen die eindeloos tegen het paard blijven praten. Of hele lange stemhulpen geven. 'Gaaaaaaaalllllooooooooppppp!' blijven roepen terwijl het paard al drie rondjes heel hard rondte draaft. Of 'hooooooooo maaaaaaaarrrrr' blijven roepen terwij het paard al 6 rondjes 0,0 vaart mindert. Dat heeft geen zin, je leert je paard dan eigenlijk je stem te negeren. Hou je stemhulp kort. Ho is ho. Bij geen reactie op 'ho' geef je een ophouding op je lijn zodat hij terugkomt.
Geen contact met de longeerlijn. Wanneer de longeerlijn op de grond komt te hangen heb je geen contact meer. En kun je ook geen ophouding geven.
Het jonge paard dom naar voren blijven jagen totdat hij moe wordt en er dan op gaan zitten. Daar leert hij niets van en de kans is groot dat je hem overbelast.
Stap 3: Onder de man
Wanneer het jonge paard aan de longeerlijn op mijn stem keurig in stap, draf en galop gaat. En heel belangrijk: in galop ook een aantal rondjes in een redelijk constant en beheerst tempo blijft galloperen zonder eruit te vallen. Dan wordt het tijd om dit onder de man te gaan doen. Over ruitermak maken kun je een boek schrijven. Ik heb in dit geval mijn dochter eerst even een paar keer laten hangen en daarna is ze gaan zitten. De pony had al eerder een paar keer een ruiter op zijn rug gehad, dus dit ging vrij vlot. Maar dan... De pony kent inmiddels de stemhulpen. Been en teugelhulpen zijn hem echter vreemd. Dus hoe pak je dat aan?
Stap 4: Voorwaarts op een beenhulp.
Je kunt niet varen zonder wind in de zeilen. Dus het paard moet onder de man eerst leren voorwaarts te gaan op een beenhulp vóórdat je kunt sturen. Daarom hou ik ze in deze fase nog aan de lijn met de ruiter er op. We laten hem eerst weer wennen aan het ruitergewicht. Ik longeer hem precies zoals hij in de voorbereiding heeft geleerd. De ruiter doet verder niets, behalve in balans zitten en meebewegen.
Zodra het paard dat weer braaf en ontspannen doet, ga ik de regie meer aan de ruiter overgeven. En dat doen we als volgt:
Ik geef een stemhulp (bijvoorbeeld 'DRAF') en de ruiter geeft tegelijk een lichte beendruk. Vaak is de eerste reactie dat het paard gaat spannen op het been. Op dat moment geef ik direct een voorwaarste hulp met de longeerzweep. Zodra het paard voorwaarts gaat haalt de ruiter direct de beendruk weg. Belangrijk hierbij is dat ruiter en begeleider goed op elkaar zijn afgestemd. Zodat de volgorde en timing goed klopt.
Als dat goed gaat, dan komt het moment dat de ruiter het zelf moet gaan doen en we de longeerlijn losmaken. Dan geef ik de ruiter het zweepje zodat ze zelf een klein tikje kan geven als er geen reactie komt op de lichte beenhulp. Ik blijf dan nog stand by staan in het midden van de baan. Ook al kun je dan niet veel meer doen, voor jonge paarden is het wel vertrouwd dat je daar staat. Het fijnst om dit te doen is in een kleine rijbaan of een longeerbak. Dan kun je goed gebruik maken van de balustrade en kan het paard niet heel veel snelheid maken.
Veel gemaakte fouten:
Ruiters die teveel blijven knijpen en duwen met hun been. Hoe meer je gaat knijpen en duwen hoe meer spanning je in het paard krijgt, En hoe meer ze gaan tegenwerken. Been en hand moet eraf zijn, tenzij... Je een hulp wilt geven om naar een andere gang te gaan.
Ruiters die niet in balans zitten. Hierbij gaat het niet om mooi zitten volgens het boekje, maar mee zijn met de beweging.
Angst bij de ruiter. Het is niet alleen belangrijk dat het jonge paard ontspant, maar dat de ruiter er ook onbevangen en ontspannen op zit. Ruiters die bang zijn gaan toch onbewust knijpen met hun benen. Met een angstige ruiter kun je geen jong paard beleren.
Doorzitten. Daar staat bij mij echt de doodstraf op. We gaan niet op jonge paarden doorzitten totdat ze volledig vrij onder de man op eigen benen mooi door naar voren lopen. Zelf ga ik pas doorzitten als ze toe zijn aan wat verzameling. Dus pas een heel eind verder in de opleiding.
Teveel vasthouden van voren. Het jonge paard moet vrij naar voren kunnen bewegen. Daarom doen wij de eerste fase bitloos/op het halster. Zodat het paard niet tegen het bit aanloopt als hij een keer een sprong naar voren maakt.
Stap 5: in de praktijk
Op dit filmpje zie je goed het samenspel tussen begeleider en ruiter bij het aanleren van de hulpen. De pony heeft in de voorbereiding geleerd om op stem aan te galloperen. Ik gebruik daarvoor 2 commando's (geluid aan): 'Let op!' (bedoelt als een halve ophouding) gevolgd door 'Galop"). De praktijk heeft mij geleerd dat als je (jonge) paarden ineens overvalt met het commando galop, ze dan alleen maar heel hard in de rondte gaan draven. Maar wanneer je ze even een korte ophouding geeft met de lijn, gecombineerd met de stemhulp 'Let op!' je ze dan even alert maakt dat de galop eraan komt.
Hier geef ik het stemcommando 'Let op'. Waarna Isolde de beenhulp geeft gevolgt door een klein tikje met de zweep. Daarna moedigt ze hem nog even aan met haar stem. Pelle gallopeert keurig aan in de goede galop en galloppeert daarna ook netjes door. Hij is nog een klein beetje zoekerig, en op de momenten dat hij wat terug dreigt te vallen moedigt Isolde hem met haar stem aan door te gaan. Vervolgens wacht hij keurig op het stemcommando 'HO' voordat hij weer in draf gaat. Zie het onderstaande filmpje.
Veel gemaakte fouten:
Het kan voorkomen dat het paard in de verkeerde galop aanspringt. Als je handig kunt longeren, kun je in de voorbereiding al goed trainen dat ze aan de longe in de goede galop aanspringen. Gebeurd het toch? Dan zie je vaak dat mensen het paard terugnemen naar draf en het opnieuw laten aanspringen. Ik doe dat zelf niet, omdat het paard dan teveel terug kan gaan denken en ze in de war kunnen raken van al die verschillende hulpen die ze dan moeten opvolgen. Galop, terug naar draf, weer galop. Als ze verkeerd of overkruist aanspringen, dan los ik dat voorwaarts op door ze even naar voren door te laten galloperen. Vaak springen ze dan vanzelf over in de juiste galop. Blijft je paard keer op keer verkeerd en overkruist galloperen, dan kan dat ook duiden op een bekken/SI probleem.
Jonge paarden en kinderen
Dit is hoe ik het aanpak. Op het trainen van (jonge) paarden zijn vele visies. Dit is een aanpak die voor ons werkt. Gebaseerd op de ervaringen die ik zelf opdeed met het zadelmakmaken van jonge paarden en pony's. In dit geval ben ik nu de begeleider en is mijn dochter de ruiter. Zij is nog maar 14 en op dit vlak onervaren. Juist om die reden vind ik het extra belangrijk dat de pony vanaf de grond en aan de longeerlijn goed snapt wat de bedoeling is. En dat Isolde ook vertrouwen in mij heeft. Wat ze heel goed doet, is dat ze mijn aanwijzingen direct opvolgt. In dit proces hebben we geen tijd voor uitgebreidde instructies tijdens het rijden. Dat gaat namelijk ten koste van de timing en dosering van de hulpen. Als je met een kind een pony wil opleiden, dan moet een kind dat ook aankunnen. Zowel mentaal als qua coordinatie. En je zult het iedere dag moeten begeleiden. Je kunt van kinderen nog niet verwachten dat ze de discipline kunnen opbrengen om elke dag zo consequent te zijn.
Doseren kun je leren
Ik vind het belangrijk dat een paard altijd naar voren blijft denken. Vandaar dat ik het zweepje onmisbaar vindt. De bedoeling is uiteraard dat het zweepje straks niet meer nodig is, en dat het paard leert om op een korte lichte kuitdruk voorwaarts te gaan. En ook uit zichzelf in die gang voorwaarts blijft gaan zonder dat de beendruk iedere pas herhaalt moet worden.
Wat je moet voorkomen is dat je been en zweephulp steeds groter moet in zetten. Daarom is timing en dosering ontzettend belangrijk. Je moet elke dag weer heel consequent zijn in de manier waarop je de hulpen geeft. Bij geen of onvoldoende reactie moet je de hulp direct duidelijker herhalen. Bij de juiste reactie is het zaak direct je been eraf te halen. Hoe consequenter, hoe duidelijker voor het paard. Je creeert dan een bepaalde voorspelbaarheid en daarin vinden paarden rust en houvast.
Stoppen op het juiste moment
Bij de juiste aanpak kan het allemaal erg snel gaan. Dan bestaat het risico dat je snel teveel doet. Daarom houden we de sessies altijd kort. Effectief rijden doen we meestal zo'n 15 minuten. Pelle is nu zo'n 5 a 6 weken bij ons en Isolde heeft er tot nu toe hooguit 12 keer opgezeten. Stoppen op het juiste moment is zo belangrijk! Hoe verleidelijk het ook is: als het goed gaat moet je stoppen. En niet doorgaan tot ze moe worden en de focus verslapt. Zo houden we pony en ruiter goed gemotiveerd en voorkomen we overbelasting.
Ieder paard is anders
Natuurlijk is ieder paard ook weer anders. Pelle is eerder wat brutaal. Dat heeft als voordeel dat hij niet snel onder de indruk is. Hij is laat gecastreerd, dus hij heeft extra de neiging om tegendruk te geven op het been. Hij reageert wel erg goed voorwaarts op het zweepje, wat het makkelijker maakt. Ga je meer knijpen met je been, dan gaat hij juist afremmen en bokken. Je hebt ook paarden die heel sensibel zijn, en snel vluchten en in paniek raken bij iedere aanraking. Dan is het juist zaak om met dat paard in contact te blijven. Dus contact te houden met je been (niet door te knijpen, maar door je been aan te leggen) tot het paard ontspant. En dan pas je been eraf te halen.
Je krijgt wat je beloond
Ik kan het niet genoeg benadrukken dat timing en dosering essentieel is. Hoeveel hoogdravende theorieeen er ook zijn, dit is iets dat je echt alleen in de praktijk kunt leren. De juiste timing en dosering is voor ieder paard ook weer anders. Je krijgt wat je beloond. Haal je de druk precies op het verkeerde moment weg, dan kun je in 1 a 2 sessies precies het tegenovergestelde trainen van wat je eigenlijk wil. Zo ontstaan heel veel 'gedragsproblemen', die eigenlijk gewoon het gevolg van fouten in de training zijn.
In deze blog heb ik mijn aanpak met jou gedeeld. Die is gebaseerd op het leerprincipe negatieve bekrachtiging. Het weghalen van de druk als beloning bij de juiste reactie. Uiteraard kun je met positieve bekrachtiging ook hele mooie resultaten halen. Maar in deze fase vind ik die aanpak zelf niet heel praktisch.
Heb je vragen? Let me know!
