Afgelopen week was er een aflevering van de Rijdende rechter waarin er een geschil werd uitgevochten tussen een verhuurder van een stuk land en een mevrouw die het land huurde voor haar zeven paarden. De vrouw, de 75-jarige Tiny, kon vooral financieel, maar ook in andere opzichten, de zorg voor haar paarden niet meer opbrengen. In het kort kwam de uitzending erop neer dat de verhuurder in zijn recht stond om het huurcontract op te zeggen. Dit betekende dat Tiny met haar paarden zou moeten verhuizen. Voor Tiny een onmogelijke opgave.
Paardenredders
Als redder in nood was daar Paardenopvang De Paardenhoefjes. Deze paardenopvang beloofde de paarden van Tiny op te vangen. Ik was wel benieuwd naar Paardenopvang De Paardenhoefjes, waar deze zeven paarden terecht zouden komen en waar ze tot hun dood zouden gaan verblijven, dus ik deed wat research. In hun eigen persbericht vertellen zij dat zij sinds 2019 paarden opvangen. De opvang is recent officieel een stichting geworden (21 september 2020) en vangt nu circa 20 paarden op. Dit doen zij op een weiland in Obdam. Op dit weiland zijn verder geen voorzieningen zoals een (schuil) stal of een opslag voor voer en hooi. Op de website is wel te lezen dat de opvang van plan is om per 1 november 2020 te verhuizen naar een locatie met overdekte manege in Andijk. Voor zover inzichtelijk is de enige inkomstenbron de crowdfundingsactie die zij hebben opgestart.
Happy end?
Na het lezen van bovenstaande informatie krijg ik steeds meer twijfels bij het ‘happy end’ van dit verhaal. Wanneer ik de vlog bekijk die op de site staat zie ik enthousiaste jonge meiden die druk bezig zijn met de opvangpaarden op het weiland. Het weiland ziet er beter uit dan bij Tiny, maar de vlog is dan ook gemaakt in de zomer. Wanneer ik de vlog nog iets beter bekijk, zie ik ook in het weiland van de opvang omheiningen die niet veilig zijn voor paarden. Met touwtjes aan elkaar gebonden planken, schapengaas en uitstekende scherpe punten. Verschillende paarden zijn afgestaan vanwege artrose en het niet meer geschikt zijn voor de sport, maar worden wel in het weiland gereden door jonge meiden die er allerlei dressuuroefeningen mee doen. Alle informatie die ik tot nu toe vind roepen eigenlijk alleen maar meer vragen op. Niet alleen over Paardenopvang De Paardenhoefjes, maar ook over het fenomeen ‘paardenopvang’ an sich en hoe dit is geregeld in Nederland?
Simpele rekensom
In hoeverre is Paardenopvang De Paardenhoefjes, alle goede bedoelingen ten spijt, écht in staat om hun doelstellingen en beloftes waar te maken? Naar eigen zeggen kost een opvangpaard 125,- per maand aan voer. Met de paarden van Tiny erbij staan er straks 27 paarden in de opvang. In een recent artikel in het Noord Hollands Dagblad laat de stichting weten dat ze na de uitzending nog eens 15 paarden hebben aangeboden gekregen om op te vangen. Binnenkort hebben zij dus zo’n 40 paarden in de opvang. Een simpele rekensom leert dat de opvang per maand zo’n 5000,- aan donaties binnen moet halen per maand om de paarden alleen nog maar van voer te kunnen voorzien.
Tot nu toe hebben de 10 vrijwilligers de kosten van de paarden zelf gedragen. In een kleine 3 maanden tijd hebben zij via crowdfunding inmiddels zo’n 1400,- opgehaald aan donaties. Via de crowdfunding wordt dus bij lange na niet voldoende geld opgehaald voor de maandelijkse voerkosten van de paarden, laat staan om Tiny daarvan te helpen met haar huurachterstand en de kosten van het opruimen van haar weiland. Er is op de website geen jaarverslag en beleidsplan gepubliceerd waarin inzichtelijk wordt gemaakt hoe zij ervoor gaan zorgen dat zij verantwoord omgaan met de donaties, hoe zij geld gaan werven, wat er aan eigen vermogen is en hoe zij de donaties die zij krijgen ook daadwerkelijk gaan besteden aan de opgevangen paarden. Stichtingen en goede doelen met een ANBI status (zie kader) zijn verplicht om deze te publiceren. Onduidelijk is in hoeverre Opvang De Paardenhoefjes de bedrijfsvoering op orde heeft om daadwerkelijk de zorg voor 40 paarden te kunnen gaan realiseren en financieren.
De schaduwzijde van paardenredders
De bedoelingen en de betrokkenheid van de vele vrijwilligers die zich met de opvang van paarden bezighouden is vaak heel erg groot. Maar het risico is, dat wanneer er te veel vanuit emotie wordt gehandeld, er beslissingen genomen worden en verplichtingen worden aangegaan die niet haalbaar of in het belang van paarden zijn. De motivatie van mensen die paarden in nood willen redden lijkt op het eerste gezicht heel nobel en onzelfzuchtig. Maar het gedrag van deze ‘paardenredders’ heeft ook een keerzijde. Ze redden niet alleen paarden omdat ze van paarden houden, maar ook omdat ze het zelf nodig hebben. Wie de aflevering van De Rijdende Rechter bekijkt hoort Tiny ook zeggen; ‘Ik geniet ervan, het is rustgevend, het doet mij goed’. Er wordt dus ook een eigen behoefte vervuld.
Paarden redden is nooit helemaal onzelfzuchtig; het geeft een prettig gevoel om voor paarden te zorgen die afhankelijk van je zijn. Het delen van verhalen op social media kan veel bewondering, bevestiging, likes, volgers, maar ook donaties en commerciële ‘collabs’ opleveren. Het opvangen kan een manier worden om een bepaalde levensstijl in stand te houden (bijvoorbeeld vrij leven met paarden buitenaf). De bewondering en aandacht die het redden van paarden oplevert kan gebruikt worden om een negatief of beschadigd zelfbeeld te herstellen. Het redden van paarden kan onbewust het eigen zelfvertrouwen een boost geven. Daarmee vervullen paardenredders die uit de bocht vliegen eigenlijk dezelfde menselijke behoefte als een sportruiter die doorslaat, zijn paard als statussymbool ziet en vooral wil presteren ter eer en glorie van zichzelf; de behoefte aan erkenning.
Waar ligt de grens?
De vraag is; wanneer staat het belang van het paard nog centraal en wanneer schiet een paardenredder door? Het wordt tricky wanneer iemand zich alleen nog maar identificeert met zijn rol als paardenredder en eigen behoeften en andere verantwoordelijkheden uit het oog verliest. Wanneer je een stichting/paardenopvang runt, dan vraagt dat meer dan alleen heel veel liefde voor paarden. Dat vraagt ook om een goede bedrijfsvoering en leiderschap. Het vraagt om helder inzicht in wanneer je paarden wel gaat helpen, maar ook; wanneer niet. Als er bijvoorbeeld (nog) niet voldoende middelen, faciliteiten of deskundigheid beschikbaar zijn.
Tiny haar paarden maken dat zij zich gewaardeerd en gezien voelt en dat maakt zij extra groot door te stellen, en zelf ook echt te geloven, dat zij de enige is die goed voor ze kan zorgen. Zij neemt de zorg voor de paarden heel serieus, maar steekt haar kop in het zand voor haar betalingsverplichtingen en haar plichten als huurder. Daardoor ontstaat een situatie waarin mensen van buitenaf moeten ingrijpen omdat het uit de hand loopt. En dan zijn er alleen nog maar verliezers.
Vaak zie je bij mensen die er hun levenstaak van gemaakt hebben paarden (of andere dieren) te redden, dat zij op den duur heel erg gefrustreerd en teleurgesteld raken. Ze blijven maar elk zielig paard opnemen in hun ‘kudde’ en het gevaar bestaat dat de situatie dan snel boven de pet groeit. Ze zullen voor hun gevoel nooit voldoende waardering terugkrijgen vanuit de maatschappij of de paardensector voor wat zij doen voor hun paarden.
Dat zie je ook terug in de aflevering van De Rijdende Rechter; de kennis van Tiny wuift alle argumenten over de verplichtingen van Tiny als huurder van tafel, ze wordt in zijn beleving uitgekotst door de maatschappij en is van mening dat mensen als Tiny gekoesterd moet worden. Terwijl, als je goed naar de verhuurder luistert, deze echt het beste met Tiny en haar paarden voor heeft. Hij maakt zich zorgen om Tiny, om haar gezondheid én om haar paarden. Maar tegelijkertijd is haar geluk ook zijn verdriet geworden.
Hoe groot is de nood?
Laat ik vooropstellen dat elk paard dat in Nederland verwaarloosd of afgedankt wordt het verdiend het om gered te worden en de juiste zorg te krijgen. En elk paard dat in die situatie zit, is er een te veel. De vraag is alleen; hoe groot is het probleem van afgedankte paarden nu werkelijk? Op de facebookpagina van Paardenopvang De Paardenhoefjes is te lezen dat er het afgelopen jaar 1.327 meldingen zijn gedaan over verwaarloosde paarden bij de Dierenbescherming. Wanneer je dit afzet tegen het aantal paarden in Nederland, zo’n 450.000, dan betreft dit slechts 0,3% van de totale Nederlandse paardenpopulatie.
Ter vergelijking; in Nederland worden er jaarlijks ongeveer 90.000 tot 127.000 kinderen mishandeld. Dit is ongeveer 3% van alle kinderen in Nederland. In verhouding worden er dus 10 keer meer kinderen in Nederland verwaarloosd en mishandeld, dan paarden.
In 2019 verscheen er in Bit Magazine een uitgebreid artikel over paardenopvangcentra in Nederland. In dat artikel was met grote letters te lezen dat er in Nederland gemiddeld zo’n 3000 paarden per jaar geslacht worden. Dat zijn cijfers waar veel paardenliefhebbers van schrikken. Echter; het gaat hier feitelijk om slechts 0,6% van de totale Nederlandse paardenpopulatie dat via de slacht aan zijn einde komt. Het artikel meldt ook dat 1540 paarden naar buitenlandse slachthuizen werden geëxporteerd wat slechts 0,3% van de Nederlandse paardenpopulatie betreft.
Voor veel paardenliefhebbers is de slacht of inslapen een doemscenario. Wanneer er cijfers geroepen worden over aantallen paarden die geslacht worden, dan wekt dit vaak veel emotie op. Maar als je naar de cijfers en de percentages kijkt en de conclusie omdraait, dan zou je kunnen stellen dat als 0,6% van de Nederlandse paarden bij de slacht eindigt, veruit de meeste Nederlandse paarden (zo’n 99,4%) via euthanasie of een natuurlijke dood sterven. De praktijk leert dat er maar heel weinig dierenartsen zullen zijn die gezonde paarden zomaar zullen euthanaseren. In de regel is euthanasie een weloverwogen beslissing van een eigenaar en een dierenarts, genomen vanuit het oogpunt om het paard een verder lijden te besparen.
Paardenleed, zichtbaarheid en donaties
Als je puur op de berichtgeving afgaat rondom verwaarloosde en mishandelde paarden, kan de indruk ontstaan dat paarden aan de lopende band verwaarloosd en afgedankt worden. Voor mensen die zich dagelijks bezighouden met de opvang en verzorging van verwaarloosde paarden is dit ook hun realiteit. Zij zien dagelijks de ellende. Dat zij dit onder de aandacht willen brengen is logisch, noodzakelijk en voor het werk wat zij doen van levensbelang. Veel paardenopvang centra draaien volledig op donaties. Het is voor veel opvangcentra een dagelijkse struggle om voldoende gelden binnen te krijgen om de zorg te kunnen leveren, want het onderhoud van paarden, en vooral zieke paarden, is kostbaar.
Veel opvangcentra zetten (sociale) media in om zichtbaar te worden en aandacht en daarmee ook donaties te genereren voor hun werk. Paardenleed maakt op veel dierenliefhebbers een enorme impact. En daar kan de schoen gaan wringen. Want in de praktijk zal het lonen om via social media (extra gedramatiseerde) berichten over paardenleed te delen. Paardenopvangcentra en dierenbeschermingsorganisaties danken hun bestaansrecht aan het bestaan van dierenleed en hebben belang bij het in stand houden van het beeld dat er sprake is van heel veel dierenleed.
Een bericht over dat het goed gaat met het welzijn van de Nederlandse paardenpopulatie omdat er bij slechts 0,3% van de paarden melding wordt gedaan van mishandeling of verwaarlozing, zal geen donaties op gaan leveren. Maar die donaties hebben zij wel nodig om te kunnen blijven bestaan en zich in te zetten in de situaties waarin er wel sprake is van mishandeling en verwaarlozing. Het onnodig en extra dramatiseren van dierenleed via de (sociale) media is minder onschuldig dan het lijkt; het is misleidend, het zet de paardensector onnodig in een kwaad daglicht en in het ergste geval houdt het onnodig paardenleed in stand.
Paardenopvangcentra overbodig?
Maakt dit alles paardenopvangcentra overbodig? Nee zeker niet! Ik denk dat het goed is dat er plaatsen zijn en blijven waar paarden opgevangen kunnen worden. Met het beste beleid van de wereld zal mishandeling en verwaarlozing helaas nooit geheel voorkomen kunnen worden dus ze zullen zeker nodig zijn en blijven. Ook denk ik dat er nog te weinig aandacht is voor het verborgen leed van paarden. Een mager of verwaarloosd paard met hele lange hoeven is makkelijk te herkennen. Maar veel minder zichtbaar zijn de paarden die door een gebrek aan kennis en ervaring maar met de beste bedoelingen van hun eigenaren lijden in stilte.
Denk aan paarden met obesitas, hoefbevangenheid, kreupelheden en blessures die niet worden opgemerkt, paarden met chronische aandoeningen waar eindeloos mee gedokterd wordt omdat eigenaren geen afscheid kunnen nemen. Daar zijn geen extra opvangcentra voor nodig, maar goede voorlichting van eigenaren. Het is moeilijk voor dierenbeschermingsorganisaties om hun campagnes op te richten op die groep waar misschien nog wel de meeste winst te behalen is als het gaat om paardenwelzijn, omdat het gaat om eigenaren die juist heel veel van hun paard houden. En die vaak ook weer doneren aan goede doelen voor dieren en paarden. Op het moment dat zij zich aangevallen voelen door dierenbeschermingsorganisaties zullen zij niet meer doneren.
Verder kijken dan de emotie
Even terug naar de paarden van Tiny; zijn deze nu gered? Of wordt nu het probleem verplaatst van het ene weiland naar het andere weiland? De tijd zal het leren of Paardenopvang De Paardenhoefjes op tijd haar zaakjes voor elkaar krijgt en haar beloftes aan Tiny kan waarmaken. Wat een rondje googlen op paardenopvangcentra’s in Nederland mij wel heeft geleerd is dat het geen kwaad kan om even verder dan de emotie te kijken.
Stichtingen die paarden opvangen als goed doel zouden blijk moeten geven van goed bestuur, jaarverslagen met zicht op inkomsten, uitgaven en verantwoording van inzet van de donaties. Gelukkig zijn er een aantal in Nederland die dat heel goed doen. Het is in het belang van vooral het welzijn van de paarden die in een slechte situatie zitten, dat de realiteit voor ogen gehouden wordt. Dat er een duidelijk onderscheid gemaakt kan worden tussen menselijke behoeften en die van het paard. En dat alle (schijn van) verstrengeling tussen commerciële en individuele belangen en het goede doel vermeden wordt. Alleen als dat onderscheid goed gemaakt wordt kunnen er weloverwogen beslissingen genomen worden in het belang van zowel paarden als de mensen die erbij betrokken zijn.
Tot slot...
Het is met deze blog allerminst mijn bedoeling om mensen die verwaarloosde en mishandelde paarden willen helpen en verzorgen in een kwaad daglicht te stellen. Met deze blog heb ik de problematiek en de dynamiek rondom mishandeling en verwaarlozing van paarden vanuit een wat breder perspectief willen belichten. Ter relativering. Niet om te bagatelliseren, maar in het kader van het eenzijdige beeld van wat er vaak van in de media wordt geschetst.
Ik vind het prachtig en ook bewonderenswaardig dat er mensen zijn zich met hart en ziel voor het goede doel inzetten. Het goed willen doen voor paarden moet wat mij betreft altijd worden aangemoedigd, zelfs al zit er ook iets narcistisch in. Ergens denk ik dat er in de meeste, zo niet alle, paardenliefhebbers ook wel een paardenredder schuilt. We dromen er allemaal stiekem misschien wel van dat, tegen alle verwachtingen in, dat zieke of afgedankte paard door onze liefde en zorg er bovenop komt en misschien wel een kampioen wordt. Of op zijn minst een maatje voor het leven. Sterker nog; als dat lukt zijn het vaak de meest inspirerende verhalen over het partnerschap tussen paard en mens. Lees ook de blog over het springpaard Holland. Het is logisch dat, wanneer een paard door jouw verzorging, training en inzet floreert en misschien wel boven zichzelf uitstijgt, jou dat een goed gevoel geeft en het is ook iets waar je dan trots op mag zijn. Of je nu een professionele of amateur 'paardenredder' bent.
Nog een tip: Wees bewust wanneer je geld doneert aan goede doelen zodat de organisaties die er een goede bedrijfsvoering op nahouden gesteund worden zodat zij hun goede werk kunnen blijven voortzetten. Neem je verantwoordelijkheid als paardeneigenaar door een door blessures, ouderdom of gedrag onverkoopbaar paard niet meer de handel in te sturen of af te staan aan een organisatie die niet voldoende transparant is over hun bedrijfsvoering.
Via deze link kun je checken of een goed doel een ANBI status heeft.
Via www.goedendoelenmonitor.nl vindt je informatie over duizenden goede doelenorganisaties die geleverd is door de betrokken organisatie zelf en mogelijk is aangevuld uit algemene informatiebronnen (KvK, Belastingdienst ANBI-lijst, Internet, etc.).
Toelichting: Bij mijn research naar paardenopvangcentra ’s in Nederland ben ik alleen afgegaan op de informatie die op internet te vinden is. Vanuit het oogpunt dat stichtingen die zich inzetten voor het goede doel transparant dienen te zijn en hun gegevens zoals jaarverslagen en beleidsplannen online moeten publiceren.
Onderstaande tabel is een overzicht van de paardenopvangcentra in Nederland die voor deze blog zijn geïnventariseerd. Hierbij moet opgemerkt worden dat Stichting Paardenrusthuis Putten, Paardenrusthuizen Van der Kruis, Van der Weijden, Jakari en De Wildtshof eigenlijk geen opvangcentra zijn, maar particuliere pensionstalling gericht op oude paarden. Zij horen dus eigenlijk niet in dit overzicht thuis.
Kommentare