Even voor alle duidelijkheid; Ik heb niets tégen succesvolle ruiters óf tegen het rijden van wedstrijden. Integendeel! Het trainen voor- en het rijden van wedstrijden biedt ruiters en paarden de kans om samen hun potentieel als atleten volledig te ontwikkelen en er zijn veel (top)sportruiters en trainers die ik heel inspirerend vind. Waar het mij om gaat is dat ‘succes’ nu vooral wordt gekoppeld aan sportieve, harde en meetbare prestaties en resultaten. In mijn beleving is dat een wat smalle definitie van succesvol zijn en wordt daarmee de paardensport, die uniek is omdat we sporten met een dier als partner, tekortgedaan. (Lees ook: De Blinde cijfers op je protocol)
Daarnaast heb ik het idee dat steeds meer ruiters een afkeer krijgen van de eeuwige snelle competitie en onderlinge concurrentie waarin de focus steeds maar ligt op het halen van harde resultaten. Je kunt je ook afvragen of de manier waarop succes en goede prestaties nu beloond worden bijdragen aan het ontwikkelen van goed horsemanship. (Lees ook: Weg met de winstpunten in de dressuur). Bij steeds meer ruiters gaat het knagen; doe ik het wel goed voor mijn paard? Ze willen een goed gevoel hebben bij de samenwerking met hun paard. Er is een verschuiving gaande van zelfverwezenlijking naar zingeving. Niet alleen binnen de paardensport, maar in de gehele maatschappij. Soft? Dat is maar de vraag...
Zachte waarden
Waarden als harmonie, een goed gevoel hebben, plezier, zingeving noemen we zacht, omdat we het niet kunnen meten. Net als in de maatschappij is de individualisering de paardensport al decennia lang de trend. Met weemoed wordt er door vooral 40+ paardenliefhebbers nog wel eens teruggedacht aan vroeger toen je met zijn allen op wedstrijd ging; alle paarden in één vrachtwagen. De hele dag op pad en iedereen hielp elkaar. Nu hebben we meer; betere paarden, mooiere en betere spullen, een eigen trailer, allemaal privé instructie. Je hebt niets meer van een ander nodig. Maar met alles wat we nu hebben zijn we ook iets verloren; verbinding. Wanneer we van betekenis kunnen zijn voor een ander geeft dat voldoening.Wanneer we onvoldoende in verbinding zijn met de mensen om ons heen, dan is ieder succes uiteindelijk leeg en hol. De connectie met ons paard kan die leegte misschien voor een deel opvullen. Maar net als dat paarden uiteindelijk ook behoefte hebben aan contact met hun eigen soortgenoten, zo hebben wij ook de verbinding met anderen nodig.
Het verlies van het gemeenschappelijk verhaal
Nu is erop zichzelf niets mis met het empoweren van individuen. De paardensport was van oudsher best star en traditioneel. Veel paardenliefhebbers hadden behoefte aan meer individuele ruimte om het partnerschap met paard zelf vorm te geven. Doordat ruiters steeds meer hun eigen weg en visie gingen vormen, heeft dit gezorgd voor vernieuwing. Zo heeft medio de jaren 90 het Natural Horsemanship zijn intrede gedaan, zijn er in de dressuur verschillende stromingen ontstaan en er zijn nieuwe disciplines bijgekomen zoals de endurance en de westernsport.
Maar met die vernieuwing en door de individualisering is er, naast verbinding, nog wat verloren gegaan; het gemeenschappelijk verhaal. Wie door het 'rode boekje’ (1) uit 1950 bladert leest daarin, naast veel theoretische en praktische inzichten, vooral ook over zachte waarden. (Lees ook: Polygoon-Paardenpraat). In 1950 was het 'rode boekje’ de bijbel van de Nederlandse paardensport. Niet dat alles daarmee in de praktijk per definitie beter was, maar uit het voorwoord, geschreven door Prins Bernard, blijkt dat de paardensport wel degelijk een hoger doel had dan de harde resultaten die we nu vooral als ‘succes’ zien. Het boekje is wat wollig om te lezen, juist omdat men zoveel aandacht heeft besteed aan het onder woorden brengen van de zachte waarden. Van de 346 pagina’s worden slechts één hoofdstuk van zo’n 10 pagina’s gewijd aan het rijden van wedstrijden. En dat hoofdstuk wordt afgesloten met de opmerking 'Wees een bescheiden winnaar en een goed verliezer'.
Verdeeldheid en versnippering
Anno 2020 is de paardensector verdeeld en versnipperd. De individuele paardenliefhebber kiest een geheel eigen stijl of stroming, leidend naar een eigen unieke persoonlijkheid en identiteit. Iedere ruiter of trainer profileert zich als individu en er is eerder sprake van concurrentie dan van samenwerking. Door de versnippering en verdeeldheid is het is niet realistisch om te verwachten dat er een samenhangend geheel ontstaat. Zolang er geen gemeenschappelijk gedragen overstijgend verhaal is waar paardenliefhebbers zich mee verbonden voelen, zijn al die individuele successen als kikkers in een kruiwagen. Dit zorgt niet alleen voor veel discussie tussen paardenliefhebbers onderling, maar ook de buitenwereld krijgt steeds meer kritiek op de paardensport.
Tegenstellingen en welzijnsdiscussie
Doordat het gemeenschappelijk verhaal en de verbinding op de achtergrond is geraakt, lijken tegenstellingen over hoe paarden op de juiste manier te houden en te trainen steeds groter te worden, en de opvattingen steeds extremer. De welzijnsdiscussie is door de hele corona crisis wat naar de achtergrond geraakt, maar die kan elk moment, net als het virus, weer oplaaien. Als het gaat om de huidige kwesties rondom paardenwelzijn, dan wordt iedereen uitgenodigd zijn mening te geven. Monitors worden ingericht, enquêtes worden afgenomen, alsof al die persoonlijke meningen vanzelf tot overeenstemming zullen leiden. Er worden richtlijnen geformuleerd, regels en keurmerken met doelstellingen. Bij voorkeur met zoveel mogelijk harde kwantificeerbare doelstellingen, zoals bijvoorbeeld in afmetingen en in uren.
Opvattingen over de meer zachte waarden bij het houden en trainen van paarden en hoe het paard zorgt voor zingeving, die worden een beetje achterwege gelaten. Er wordt vooral gediscussieerd over uitkomsten en resultaten, maar zelden of nooit over hoger liggende doelen. Zeker nu de paardensport vanuit het oogpunt van dierenwelzijn kritiek krijgt, is het van belang dat ook naar de buitenwereld uitgelegd kan worden wat de waarde en het hoger liggende doel is van het houden en trainen van paarden. (Lees ook: ‘Wáárom we van paarden houden’).
(Paarden)sport als inspiratie voor een sociale samenleving
Van oudsher biedt sport naast religie, filosofie en kunst mensen de gelegenheid te oefenen en experimenteren met het in de praktijk brengen van deugden als Prudentia (verstandigheid), Justitia (rechtvaardigheid), Fortitudo (kracht, moed) en Temperantia (beperking). Dit zijn klassieke deugden die aan de basis liggen van onze sociale samenleving. Door sport leren we in spelvorm over gerechtigheid, integriteit, daadkracht, handelen, geduld, beheersing en behoudendheid. Daarnaast sporten wij met paarden, waardoor we leren over leiderschap, verantwoordelijkheid, communicatie en partnership. Paarden kunnen ons helpen bij het overwinnen van angst of in het helen ons eigen trauma. De omgang met paarden kan ons leren over onze eigen (gedrags)patronen en (beperkende) overtuigingen.
Allemaal waardevolle aspecten die ons helpen om naast de paarden ook een betekenisvol leven te kunnen leiden. Paarden kunnen ons helpen de beste versie van onszelf te worden. De definitie van succes zou daarom zoveel breder kunnen zijn dan alleen de harde prestaties en resultaten die nu vooral gezien worden als succes.
Een andere kijk op succes
Als je succes breder zou formuleren met meer aandacht voor de zachte waarden, dan zou dat veel meer de betekenis en het hoger doel van het houden en trainen paarden zichtbaar maken. Het is niet zo dat er nu helemaal geen sprake is van al die zachte waarden, juist wel! Het probleem is niet dat het nu heel slecht gaat, maar dat we niet zo goed weten hoe het (nog) beter kan. Het is ook niet zo dat harde waarden per definitie slecht zijn. Als er geen paardenhandel en fokkerij zou zijn, dan zouden we nooit een paard kunnen kopen om van te genieten en als we alleen maar streven naar een gemeenschappelijk doel, dan is er geen ruimte meer voor zelfontplooiing.
Waar het om gaat is dat er een betere balans komt tussen harde en zachte waarden. Door anders te kijken naar succes en succesvol zijn, worden de zachte waarden weer meer zichtbaar en komt er vanzelf weer verbetering/verandering op gang daar waar dat nodig is. Alles wat je aandacht geeft groeit tenslotte. De paardensport heeft niet nóg meer succesvolle ruiters nodig volgens de nu geldende opvatting van succes, maar juist aan het zichtbaar maken van de successen die we nu ten onrechte als 'niet bijzonder' of 'vanzelfsprekend' beschouwen. Want worden de grootste overwinningen niet buiten de wedstrijdring behaald? Ogenschijnlijk kleine stappen in de training, maar mijlpalen voor jou en je paard? Je angst overwinnen na een nare val of je paard weer helemaal gezond en blij is na een nare blessure omdat jij er alles aan gedaan hebt hem goed te revalideren. Hoeveel 'deugden' moet je daarvoor wel niet in de praktijk brengen om dát voor elkaar te krijgen? En als je het zo bekijkt, dan zul je zien dat de meeste paardenliefhebbers heus wel deugen. Wanneer we er bewuster van zijn dat dit óók belangrijke successen zijn, halen we veel meer voldoening uit het partnerschap met ons paard. Oog voor die successen brengen ons weer terug bij de kern en de bedoeling; 'met volle teugen genieten van hetgeen het paard en de rijkunst ons te bieden heeft'.
~If we change the way we look at things, things will change~
Handleiding t.b.v. Nederlandse Ruiters en hun Instructeurs. Stichting De Nederlandse Rijschool
Comments